شیوه های ارتباطی موثر در خانواده

الگوهای ارتباطی که کودکان و نوجوانان در خانواده یاد می گیرند، بدون تردید در ارتباطات آینده آن ها در گستره زندگی تاثیر بسیاری دارد.
روابط درون خانواده علاوه بر اهمیتی که در رشد کودکان دارد، در جلوگیری از مشکلات رفتاری آنان نیز نقش به سزایی دارد. تعامل والد- کودک از جنبه های گوناگون بررسی شده است. یکی از این جنبه ها فضای خانواده است .فضای خانواده می تواند مهر ورزانه، پذیرنده، مسئولانه و درک کننده یا طرد کننده باشد. فضای خانواده بهترین پیش بینی کننده رفتارهای غیر انطباقی و بزهکارانه افراد در سنین نوجوانی است. نحوه ارتباط والدین با کودک و روش والدین در حل تعارض ها یکی دیگر از جنبه های تعاملی است.
تمامی والدین و تمامی کودکان، بدون استثنا شیوه ای برای تعامل با یکدیگر دارند. در بعضی موارد این تعاملات مثبت و سازنده و در بعضی موارد دیگر منفی و مخرب هستند. سبکهای ارتباطی شما و اینکه آیا با سبک ارتباطی فرزند تان هماهنگی دارد یا خیر بر پویایی های ارتباطی در خانواده شما و میزان موفقیت تان به عنوان یک والد و یک خانواده تاثیر گذار است. توانایی حل مسایل خانوادگی فرمول جادویی ندارد و محدود به عده خاصی نیست. بلکه مستلزم آن است که سبک و شیوه فرزند پروری خود را بشناسید و روشی را در پیش بگیرید که متناسب با طرز رفتار فرزند تان باشد و سبب هماهنگی میان شما شود. اگر واقعا" می خواهید در خانواده تان تغییر ایجاد کنید، این کار کاملا" ضروری است.
سه سبک، شیوه، یا سطح مدیریتی عمده در ارتباط والدین با فرزندان وجود دارد. اگرچه هر یک از ما یک سبک فرزند پروری غالب داریم اما باید گفت که هیچ یک از این سبک ها دائمی و بی تغییر نیستند و می توانند در تناسب با تعاملات خانوادگی تغییر کنند. به دیگر سخن ممکن است ما در شرایط و موقعیتهای مختلف، سبکهای فرزند پروری مختلفی را اتخاذ کنیم.
سبک فرزند پروری را به عنوان منظومه ای از نگرشها و رفتارها تعریف کردند که جو عاطفی فراگیری ایجاد می کند و ماهیت تعامل های والد کودک را مشخص می سازد. سه الگو از سبکهای فرزند پروری مطرح شده است است که این الگو ها را اقتدار گر– مستبدانه و سهل گیرانه نامیده اند.
سبک فرزند پروری اقتدار گرا:
سبک فرزند پروری اقتدار گرا سبکی شایسته است زیرا نیازهای کودک برای کنترل و فردیت را شناسایی کرده و با دیدی مکمل به حقوق و وظایف کودک و والدین نگاه می کند. همچنین، نسبت به توانایی ها و تکالیف تحولی که کودک با آن مواجه می شود حساس است. به طور کلی میتوان ویژگیهای والدین اقتدار گرا را در سه مولفه اصلی خلاصه کرد که عبارتند از: پذیرش ، کنترل رفتاری و نظارت. این گروه از والدین کنترل سفت و سخت اما قابل تحملی را بر فرزندان خود اعمال می کنند. این والدین به عنوان والدینی پاسخ گو، متوقّع، گرم و صمیمی شناخته می شوند و انتظارات شان از کودک متناسب با تحول وی است.این والدین کودکانشان را بوسیله ابزار کلامی و جسمانی حمایت میکنند. آنها از کودکانشان با محبت و روابط نزدیک مراقبت می کنند و انتظارات شان با توانایی های کودکانشان تناسب دارد.
سبک فرزند پروری مستبدانه:
والدین دارای سبک فرزند پروری مستبدانه در بعد متوقع بودن بالا و در پاسخ گو بودن پایین هستند. این گروه از والدین تلاش می کنند رفتار فرزندان شان را شکل دهند و آن ها را کنترل کنند. آنها رفتارها و نگرش های فرزندانشان را بر حسب یکسری استاندارد های مطلق که به واسطه یک قدرت برتر شکل گرفته است مورد ارزیابی قرار می دهند. این والدین در مشاجراتی که میان والدین و کودکان پیش می آید، بحث و گفتگو را تشویق نمی کنند بلکه معتقدند که کودکان باید قوانین را بدون اینکه لازم باشد بفهمند، بپذیرند. آنان طرفدار تنبیه هستند و معتقدند زمانی که اعمال یا باورهای کودکان با آنچه که والدین تصور می کنند صحیح است در تناقض باشد، تنبیه ابزاری مناسب برای تحت کنترل در آوردن کودکان است. این گروه از والدین پیروی کردن و کنترل را مورد تاکید قرار میدهند در حالی که بده و بستان کلامی، خودمختاری و استقلال را منع می کنند.
سبک فرزند پروری سهل گیرانه:
در مقایسه با میزان پاسخگویی خود، توقعات کمی از فرزندان شان دارند. این گروه از والدین در مقابل تکانه ها، خواسته ها و اعمال کودکانشان، به شیوه ای غیر تنبیهی، پذیرا و تصدیق آمیز عمل می کنند. آنها در تصمیم گیریها با کودکان خود مشورت می کنند و در مورد قوانین خانواده به کودکانشان توضیح می دهند. این والدین مسئولیتی به عهده فرزندان شان نمی گذارند و نظم و انضباط کمی از آنها طلب می کنند. این گونه والدین خود را به عنوان ابزاری در جهت برآوردن نیازهای کودکانشان ارائه میکنند نه به عنوان فردی که مسئول شکل دهی و تغییر رفتار کنونی و آینده کودک است. آنها اجازه می دهند تا جایی که ممکن است کودک خودش فعالیتهایش را تنظیم کند، از اعمال کنترل می پذیرند و کودک را به اطاعت از استانداردهای تعیین شده تشویق نمی کنند.
توصیه هایی در جهت سبک فرزند پروری موفق:
 نگرشی باز و پذیرا اتخاذ کنید و برخوردی معقول و منطقی با فرزندانتان داشته باشید و حرفهای آنها را بشنوید.
 وقتی فرزندانتان میخواهند با شما ارتباط برقرار کنند، تمام توجه خود را به آنان معطوف نمایید.
 سعی کنید به آنچه می گویند واقعاً ً گوش کنید تا پاسخ ها و واکنشهای تان از نظر آنها مربوط تلقی شود و مورد توجه قرار گیرد.
 سعی کنید نیازی که باعث شده فرزند تان با شما ارتباط برقرار کرده و صحبت نماید را درک کنید.
 با فرزند تان در قالب یک فعالیت گفتگو کنید، زیرا این کار باعث می شود که او احساس توی چشم بودن و تحت فشار بودن نکند. با فرزند تان وقتی مشغول بازی، پیاده روی یا رانندگی هستید صحبت کنید.
 هر وقت امکان داشت کمی تمرین کنید تا همیشه به روز باشید.
 اگر با گفته های فرزند تان موافق نیستید جرات آن را داشته باشید که دیدگاه شان را به شیوه ای منصفانه و متعادل پاسخ دهید.
 اشتباهات و نقاط ضعف خود را بپذیرید.
 در هر فرصتی ویژگی های مثبت فرزند تان را به او خاطر نشان کنید.
 از فرزند تان بخواهید تا در حل و فصل یک موقعیت مشخص به شما کمک کند. آنها را شریک خود قرار دهید.
 درباره مشکلات و مسایل فرزند تان به طور خصوصی با وی صحبت کنید. هرگز با فرزند تان در حضور دوستان و خواهران و برادرانش یا سایر بستگان در این باره صحبت نکنید.
 اگر میخواهید فرزند تان رفتار مناسبی داشته باشد. اول باید معیارهای رفتار مناسب را تعیین کنید. باید دقیقا مشخص کنید از فرزند تان انتظار چه رفتاری دارید.
 همیشه بهترین راه برخورد با کودکان این است که به ویژگی مثبت آنها توجه کنیم.
مولف: فرزانه حسن زاده نمین